Wszyscy oczekujemy późnej starości, która przyniesie nam radość i poczucie spełnienia w życiu. Jednocześnie chcielibyśmy mieć świadomość, że nasze postrzeganie świata nie będzie zaburzone przez procesy demencji. Niestety statystyki są nieubłagane i jednoznacznie wskazują, że ok. 4% z nas po ukończeniu 65 roku życia może dotknąć choroba Alzheimera. Ilość zachorowań drastycznie rośnie wśród 80-cio latków i wynosi już 30%. Dodatkowo każdego roku liczby te wzrastają.
Agregacja β-amyloidu i odkładanie się agregatów białkowych w neuronach prowadzi do ich uszkodzenia, a w konsekwencji do śmierci komórek. Co zatem możemy zrobić, by w ramach profilaktyki zdrowotnej, a nawet na wczesnym etapie rozwoju choroby, wspomóc nasz organizm przed demencją starczą uwzględniając dostępne preparaty roślinne? Spróbujmy poznać wybrane substancje naturalne, które z powodzeniem można włączyć do terapii wspomagającej leczenie.
PROPOLIS
Leki farmakologiczne stosowane w opóźnianiu rozwoju choroby Alzheimera to m.in. antagoniści kwasu glutaminowego. Leki te, mimo działania terapeutycznego, odznaczają się również skutkami ubocznymi. Profesor Bogdan Kędzia, wybitny polski naukowiec i znawca terapeutycznego działania produktów pochodzenia pszczelego dowodzi, że zawarty w propolisie flawonoid, pinocembryna wykazuje działanie ograniczające gromadzenie się w tkance mózgowej β-amyloidu. Jednocześnie zmniejsza przepuszczalność bariery krew-mózg, opóźnia apoptozę neuronów i działa antyoksydacyjnie. Badania wskazują również, że znacznie poprawia orientację przestrzenną i funkcje poznawcze.
Badania propolisu pochodzącego z różnych stron świata (m.in. z Wysp Kanaryjskich i Brazylii) wykazały, że najwyższa zawartość pinocembryny znajduje się w krajowym produkcie. Uwzględniono zagęszczony ekstrakt etanolowy z propolisu, w którym znajdowało się od 8,4% do 31% pinocembryny. Daje to nadzieję, ze propolis może stanowić źródło substancji wykorzystywanych do celów leczniczych w chorobie Alzheimera.
SZAŁWIA
Jedną z najbardziej rozpoznawalnych roślin jest szałwia. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego Salvare (czuć się dobrze) lub Salvus (zdrowy). Szałwia znana była już w starożytnej Grecji, gdzie została opisana m.in. przez Hipokratesa, a w średniowieczu pisała o niej m.in. Św. Hildegarda.
Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu przestudiowali szereg badań. Różne zespoły badaczy na świecie uwzględniały w swoich pracach wiele gatunków szałwii (m.in. hiszpańską, czerwonokorzeniową czy lekarską). Zawarte w tych gatunkach substancje czynne, to m.in. olejki eteryczne czy kwas rozmarynowy, a także związki terpenoidowe, które mogą mieć korzystne działanie w leczeniu choroby Alzheimera. Wyciągi olejowe z szałwii w znaczny sposób poprawiały koncentrację, proces zapamiętywania zarówno u osób młodych, jak i w podeszłym wieku (średni wiek osób uwzględnionych w badaniu wynosił 73 lata).
Podobne rezultaty zostały osiągnięte w przypadku podania dużych dawek sproszkowanego wyciągu z liści szałwii. Za pozytywne wyniki badań odpowiada m.in. kwas rozmarynowy, który działa neuroprotekcyjnie, antyoksydacyjnie i hamuje powstawanie β amyloidu.
Z kolei badane związki terpenoidowe (tanszinony) w szałwii czerwonokorzeniowej hamowały znacznie upośledzenie poznawcze, działały antyoksydacyjnie i podobnie jak kwas rozmarynowy hamowały proces gromadzenia się amyloidu. Zatem związki zawarte w szałwii wskazują na kolejne bogate źródło pochodzenia roślinnego, które może pomóc w walce z chorobą Alzheimera.
BACOPA MONNIERI (BRAHMI)
Saponiny zawarte w bacopie monnieri to tzw. bakozydy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i hamującym agregację β-amyloidu. Roślina ta jest szczególnie dobrze rozpoznana w medycynie wschodniej (tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedzie). Bakopa drobnolistna nazywana jest również brahmi („tonik dla mózgu”). W ajurwedzie leczy się nią utratę pamięci, zapalenia, epilepsję, gorączkę i astmę. Liczne badania potwierdzają, że bioaktywne składniki bacopa monnieri chronią mózg przed uszkodzeniem oksydacyjnym i pogorszeniem funkcji poznawczych.
Wyniki trwającego sześć miesięcy badania, w którym pacjenci geriatryczni z chorobą Alzheimera dwa razy dziennie przyjmowali 300 mg standaryzowanego ekstraktu bacopa monnieri dowiodły, że poprawiła się ich orientacja w czasie i przestrzeni, zdolność do koncentracji oraz zdolności językowe dotyczące pisania, czytania i rozumienia tekstu. Inne badanie, w którym zanotowano podobne wyniki trwało 12 tygodni. Dodatkowo ekstrakt z rośliny okazał się bezpieczny i nie przyniósł żadnych skutków ubocznych.
Kolejne badanie z udziałem bacopa monnieri (w ilości 320 mg), uwzględniające synergistyczne działanie z l-teaniną (100 mg), crocus sativum (30 mg), miedzią (2 mg), kwasem foliowym (400 μg), wit. B i wit. D3 (25 μg), prowadzono w grupie osób w podeszłym wieku przez okres 8 tygodni. Wyniki badania były bardzo obiecujące i wykazały znaczną poprawę funkcji poznawczych, radzenia sobie ze stresem i depresją.
Inny model badania in vivo z udziałem bacopa monnieri (100 mg/kg) wykazywał jej znaczące działanie neuroprotekcyjne przed chlorkiem glinu AlCl3. Przewlekłe podawanie i ekspozycja na AlCl3 może powodować deficyty funkcjonalne w uczeniu się i procesie zapamiętywania. Coraz częściej aluminium i związki glinu są wymieniane jako możliwa przyczyna choroby Alzheimera. Znaczne zmniejszenie ilości tego pierwiastka w organizmie poprawia funkcje poznawcze. Jedną z metod diagnostycznych, pozwalających na wykrycie nadmiaru aluminium w organizmie jest badanie EHA, czyli analiza pierwiastkowa włosa.
WITANIA OSPAŁA (withania somnifera)
Roślina ta znana jest również pod nazwą ashwagandha lub żeń-szeń indyjski. W ajurwedzie stosowana m.in. dla poprawy zapamiętywania oraz w stanach ogólnego wyczerpania. Ekstrakty z witanii ospałej są najczęściej dostępne w dawce 500 mg. Można ją stosować przez okres 4-8 tygodni. Jej działanie polega głównie na uwrażliwieniu receptorów serotoninowych, co pozwala poprawić procesy zapamiętywania, uczenia się, poprawia samopoczucie i jakość snu, a także eliminuje agresję i stany lękowe towarzyszące często chorobie Alzheimera. Dostępne badania potwierdzają, że preparaty z witanii zatrzymują również proces akumulacji β-amyloidu i wspierają proces usuwania tego białka z organizmu.
KONOPIE SIEWNE
Zespół naukowców z Korei Południowej w publikacji z 2019 r. przedstawił przegląd dostępnych badań nad wykorzystaniem preparatów z konopi siewnych w leczeniu choroby Alzheimera. Okazuje się, że kannabinoidy CBD zawarte w konopiach są kolejnym źródłem roślinnego wsparcia w walce z chorobami neurodegeneracyjnymi, w tym z chorobą Alzheimera. W dostępnej bazie badań medycznych pojawia się coraz więcej dowodów i wyników, w których CBD skutecznie blokuje gromadzenie się β-amyloidu w mózgu, uczestnicząc w transporcie przez barierę krew–mózg i z mózgu. CBD reguluje też aktywność mikrogleju, zapobiegając tym samym jego nadmiernej aktywacji i gromadzeniu się splotów wewnątrzkomórkowych (skręconych włókien białek tau). Kannabinoidy zmniejszają również stan zapalny mózgu i wspomagają proces naprawy przez tworzenie się nowych komórek nerwowych. Ich działanie korzystnie wspiera objawy towarzyszące chorobie Alzheimera, zmniejszając tym samym problemy związane z zaburzeniem snu, depresją czy stanem lękowym.
Zainteresowanie naturalnymi substancjami wciąż rośnie i daje nadzieję na kolejne oczekiwane wyniki badań klinicznych. W przyrodzie znajdziemy znacznie więcej substancji o potwierdzonym działaniu neuroprotekcyjnym i wspierającym leczenie choroby Alzheimera. Jeśli w terapii połączymy ich działanie z prawidłową suplementacją mineralną, ustaloną w oparciu o wyniki odpowiednich badań diagnostycznych, efekty mogą być bardzo obiecujące.
Autor: mgr inż. Natalia Chmielecka – dyplomowany zielarz, fitoterapeuta. Doradca Medycyny Naturalnej św. Hildegardy. Promuje zdrowy tryb życia i popularyzuje wiedzę o ziołach przez prowadzenie warsztatów zielarskich
Bibliografia:
1. Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia. Pinocembryna – flawonoidowy składnik krajowego propolisu o działaniu opóźniającym rozwój choroby Alzheimera. Postępy Fitoterapii. 2017
2. Zygmunt Zdrojewicz, Damian Pypno, Bartosz Bugaj, Krzysztof Cabała, Mateusz Waracki. Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera. Postępy Fitoterapii. 2015
3. https://rozanski.li/153/bacopa-monnieri-w-fitoterapii/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6669844/ Bacopa monnieri, a Neuroprotective Lead in Alzheimer Disease: A Review on Its Properties, Mechanisms of Action, and Preclinical and Clinical Studies
5. https://rozanski.li/1028/witania-ospala-withania-somnifera-l-dunal-w-dawnej-i-wsplczesnej-fitoterapii/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22308347. Withania somnifera reverses Alzheimer’s disease pathology by enhancing low-density lipoprotein receptor-related protein in liver.
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6970569/A. Review on Studies of Marijuana for Alzheimer’s Disease – Focusing on CBD, THC
